Neste artigo imos falar dunha das tradicións que máis se conserva no rural galego, ademais das omnipresentes cacharelas.
Antes de que abra o día, na mañá do día 23, aínda hai xentes que se afanan en recoller a auga de sete fontes na que poñer a remollo sete herbas diferentes durante a noite de San Xoán para lavar a cara e o corpo ó amencer.
Estas plantas protectoras teñen diferentes características que as facían e fan importantes para as familias labregas e para esta noite tan especial, entre as que destacan as súas propiedades medicinais.
Estas plantas protectoras teñen diferentes características que as facían e fan importantes para as familias labregas e para esta noite tan especial, entre as que destacan as súas propiedades medicinais.
Dependendo dos lugares e tradicións utilízanse un ou outro tipo de plantas, nós agora ímosvos presentar algunhas das máis comúns e o seu uso menciñeiro.
É unha planta da que o seu consumo resulta tan tóxico que non existe a tradición de utilizala como menciñeira, aínda que dela se extraen substancias que se utilizan para os trastornos da actividade cardíaca e circulación sanguínea, ademais de ser altamente diurética.
As súas flores utilízanse para a elaboración dun colorante.
Cytisus scoparius
XESTA
É unha planta da que o seu consumo resulta tan tóxico que non existe a tradición de utilizala como menciñeira, aínda que dela se extraen substancias que se utilizan para os trastornos da actividade cardíaca e circulación sanguínea, ademais de ser altamente diurética.
As súas flores utilízanse para a elaboración dun colorante.
Digitalis purpurea
CROQUE, DEDALEIRA, ESTALOTE, ESTRALOQUE, SANXOÁN
A industria farmacéutica válese dos estalotes para realizar medicamentos que receitan para regularizar a actividade cardíaca; ademais, as súas substancias tamén resultan diuréticas.
En uso externo os seus emplastos son cicatrizantes.
Dryopteris filix-mas
FENTO MACHO
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgZQp5jhL6oh-vNKN9nzXCn-RJjgZWKA6MNT0Bi3Ov9Dj-YbJyE9qnh9AAsAtX31OFgcq7pFh5Q-QkOOElN-Telrp9BSWrnB9VwE0RPd8JszECSqZ-FVFxZmV-stYuSORmQameQY3Mm2v8/s320/Male+Fern+%2528Dryopteris+filix-mas%2529.jpg)
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEimwcfG72EPyl4-LIg8r8EvhexWEZJ2tN5Y9H9xTnLP3Yb8EkLNpS72kZPLyhgt6oWaO97sNlib-oxoHosGfzbwO76mBEitwHHrGeZ2ZSzyOVNw2p4FxJxOziUnY7T2Jf4KuXsEyLU0AX0/s320/IMG_20180622_191450.jpg)
Planta da que se extraen diferentes substancias para o tratamento médico veterinario e humano, de alta toxicidade polo que se está a substituír por productos de síntesis.
Con ela elabóranse emplastos para curar feridas de dificil curación e dores reumáticas.
Foeniculum vulgare
FIOLLO, FIÚNCHO
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiCcgEuQYc0_6yTNj6AyBwArAYubHyuCTYPiMgLPniYhZRAWwD-aLpFnsx0xZb189vcmUN0bxuCYIWpFRpsVADGK-kQBKhzrTSrrFYwD6SyQRBByuD7zkNh0E0-qe3LbI6qAFAFels5dyY/s320/Illustration_Foeniculum_vulgare0.jpg)
A infusión desta herba utilízase para tratar diarreas estrinximento, e problemas do aparato dixestivo en xeral. Tamén se elabora un xarope co seu zume que, mesturado con mel, é moi efectivo coa tose.
Lavar os ollos coa súa infusión desconxestiónaos.
A industria utilízaa no campo da cosmética, e debido ó seu arrecendo e sabor, moi similar ó anís, tamén se utiliza na confitería e na elaboración de licores.
Hypericum perforatum
ABELOURA, HERBA DE SAN XOÁN, HIPÉRICO
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEilcmEOy_V9dOpXzv-RV6idmCnjdQWAH4n6ye5R76bpy7NQ-v2rvAK-Nl_PuAs3WgNcMHnux7Gt7st9sEALnANFxqdHhVBHHuQ72AznTDM285EbjiRleUS-EnJOjMeHM4dhBTtLxjpbpqE/s320/IMG_20180621_192905.jpg)
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEglASpA5nhyphenhyphenDiEgU3d-OlwDhZbCCMvnz9hsmV76v6gnHek3gANqKLEbU12amLswxnTTGq43nu9FeU8w58vjQyi9S_vVX48zbZfvI1OzW7rR0N90uOmwQKVbJUhD2yckRNzKfiG8FgqT6l0/s320/hypericum.jpg)
Planta lixeiramente sedante, utilizada para tratar trastornos nerviosos, depresións, insomnio, ansiedade,... ademais de como antiinflamatoria para o tratamento de inflamacións crónicas de estómago, fígado, vesícula e riles.
É un bo remedio utilizada externamente contra as feridas, queimaduras, dores reumáticas...
"A herba de San Xoán, limpa a cara de grans"
Desta planta aprovéitanse flores e follas para a realización de infusións para curar catarros ou para problemas gastrointestinais tales coma feridas internas, lesións das mucosas e úlceras de estómago.
Se facemos un emplasto poderemos tratar úlceras e feridas tanto cutáneas como bucais.
"Cun horto e un malvar, hai menciñas para un fogar"
Rosmarinus officinalis
ALECRÍN, ROMEU, ROSMANIÑO
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiDyNx4t2G2ky-E9svHOrpdlKEgINUCAip32S7YWHHn4UCVQLAcw3iduW6N0s_74mCsbW1RW4X7thQK4cpnV7F4-9KtcX8oyw72apCuP4HywfZXc_l-GPAor3JGlphttS8AFAh36DVgzYk/s320/IMG_20180621_192445.jpg)
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiQWU5gkMMemqcSHmLN796yJ7axS0xumFKl1FiyzAI2pBYmI41Ap9hRk3OQW8goCM64dbh97bgkMcCw-D10PZb3wE6lbJryWD88mYCDlpOifoSz-LtUfPxLH1QMH2XQYZZ3L_4AYPEAej4/s320/Illustration_Rosmarinus_officinalis0.jpg)
O romeu é utilizado en numerosos tratamentos contra a reuma, ademais de ser útil para calmar os nervios, baixar a tensión, mellorar as dixestións e como diurético.
Utilízase en perfumería e para locións capilares; o seu aceite úsase para elaborar un alcol co que dar masaxes e é un condimento moi utilizado na gastronomía popular.
En dosis elevadas é tóxico.
"Non hai sábado sen sol, romeu sen flor, nen María sen amor"
Ruta graveolens
RUDA
Esta planta contén un aceite esencial velenoso (oleum rutae), ademais doutras substancias das que destaca a rutina, xa que é utilizada en farmacoloxía para baixa-la tensión, regular a actividade cardíaca, reducir as dores de cabeza, estimular a dixestión e eliminar parásitos intestinais.
Tamén se utiliza contra as afeccións xinecolóxicas.
Sambucus nigra
BIEITEIRO, SABUGUEIRO
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhNLnCPZiJD9KO3fldSggobB2AmWACqdWNSi_Ehsw0YafGwW2-WlUy7Li7NawkqEUocVHDhDhqlO1h-DhptMFwfDAUW7YDk6w-bgpHRj5gjozKgP13bjvEPyCE00_D0fjYLTYHRSQBDgpI/s320/IMG_20180620_200129.jpg)
A flor desta árbore ou arbusto é moi utilizada na medicina tradicional para os catarros e infeccións das vías respiratorias.
A súa infusión tamén se aconsella para a limpeza dos ollos para combatir a fatiga.
Pola súa banda, os froitos utilízanse para elaborar mermeladas, xaropes e viños. Son lixeiramente laxantes e tamén se utilizan para doenzas de tipo nervoso coma o insomnio, as migrañas, dores de cabeza e inflamacións.